Şaban ayının son günü mü, yoksa ramazan ayının ilk günü mü?" olduğu hususunda şüpheye düşülen güne "Yevm-i Şek" denir. Resûl-i Ekrem (sav)'in "Ramazan ayının öncesinden bir gün veya iki gün oruç tutarak karşılamayınız. Ancak sizden birinin, başka bir maksadla tutmuş olması müstesna'dır"(37) buyurduğu bilinmektedir. İmam-ı Merginani: "Şüpheli olan günde (Yevm-i Şek'te) ancak nafile olarak oruç tutulabilir. Çünkü Resûl-i Ekrem (sav) "Ramazan ayından olup olmadığından şüphe edilen günde oruç tutulmaz. Ancak nafile olarak tutulabilir" buyurmuştur. Bu mesele birkaç yönlüdür. Bunlardan birincisi; mükellefin Ramazan ayı orucuna (Farz'a) niyet etmesidir. Bu rivayet ettiğimiz nass noktasından mekruhtur. Zira "Ehl-i Kitab'a" benzeme sözkonusudur. Bilindiği gibi onlar; oruç müddetine ilâvede bulundular"(38) hükmünü zikreder.
Mükellef'in; "şüpheli olan günde (Yevm-i Şek'te)" niyyeti önemlidir. Eğer şüpheli günde: "Bugün ramazan ayı'nın ilk günü ise "Farz'a", Şaban ayının son günü ise "Nafile" oruca, niyyet ettim" diyerek, muallak bir niyyetle oruç tutarsa bu mekruh olur.(39) Ancak o günün şaban ayından olduğu anlaşılırsa, tuttuğu oruç nafile olur. Ramazan ayı'nın ilk günü ise; "Farz" olarak caizdir. Şayed mükellef; şüpheli olan günde nafile oruca niyyet etmişse, bunda bir beis yoktur. Nitekim İbn-i Hümam; Resûl-i Ekrem (sav)'in: Ramazan ayını öncesinden bir gün veya iki gün oruç tutarak karşılamayınız" Hadis-i Şerifi ile murad; farz olan oruç'la öne geçmektedir. Zira farz olan ibadetler, vakitleri girmeden önce edâ edilmezler. Kaldı ki mükellefin tutmakta olduğu bir oruca tesadüf etmişse oruç bi'l icma efdaldir. Kaldı ki, nafile oruç'ta nehyedilmemiştir. Yine her ayın sonundan üç gün veya daha fazla nafile orucu edâ ediyorsa (Yâni bu mükellefin âdeti ise) tutması efdaldir"(40) hükmünü beyan etmektedir. Dikkat edilirse; mükellefin niyyeti kat'i olursa kerahat ortadan kalkar. Nitekim Molla Hüsrev: "Eğer şüpheli olan gün (Yevm-i Şek); mükellefin mutad olarak tuttuğu oruca tesadüf ederse, tutması mendub olur. Yâni oruçlunun sünnet olarak tuttuğu; Cum'a, Perşembe veya Pazartesi günü orucu, şüpheli olan güne rastlarsa; mendub olur. Şüpheli olan günde, ilim sahipleri (Havas) oruçlu olur. Yani müfti ve Kadı gibi ileri gelenler, itiyat yolunu tutarak şüpheli olan günde oruçlu olurlar. Nehiyden uzak kalmak için; ilim sahibi olmayanlar da zevalden sonra iftar ederler"(41) buyurmaktadır..
Şüpheli olan günde (Yevm-i Şek'te) Mükellef; "Eğer yarın Ramazan ayının ilk günü ise oruç'a niyyet ediyorum, değilse "Niyyet" etmiyorum" derse bu sahih olmaz. Çünkü kat'i azim bulunmadığı için; niyyet de bulunmamış olur.(42).
DİPNOT:
(37) Molla Hüsrev - Dürerû'l Hükkam fi şerhû Gureri'l Ahkam - İst: 1307 C: 1, Sh: 198. Ayrıca İbn-i Hümam - Fethû'l Kadir - Beyrut : 1315 D. Sadr Mtb. C: 2, Sh: 53-55 (Bu Hadis-i Şerif İbn-i Abbas (ra)'dan rivayet olunmuştur. Ayrıca Ebû Hureyre (ra)'den rivayet edilen Hadis-i Şerif vardır. Bunun için Bakınız/Sahih-i Buhari Muhtasarı, Tecrid-i Sarih Tercemesi ve Şerhi - Ankara : 1974, C: 6, Sh: 262, Had. No: 909.
(38) İmam-ı Merginani -A.g.e., C: 1, Sh: 119.
(39) Şeyh Nizamüddin ve heyet - El Feteva-ı Hindiyye - Beyrut: 1400, C: 1, Sh: 200.
(40) İbn-i Hümam - Fethû'l Kadir - Beyrut : 1315 D. Sadr Mtb. C: 2, Sh: 56.
(41) Molla Hüsrev - Dürerû'l Hükkam fi şerhû Gureri'l Ahkam - İst: 1307 C: 1, Sh: 198-199. Ayrıca Şeyh Nizamüddin ve heyet - A.g.e. C: 1, Sh: 201 (Burada "Avam" ve "Havas" şu şekilde beyan buyuruluyor: "Havas şüpheli günlerle ilgili niyetleri bilen kimseler demektir.Bunu bilmeyenler ise avam sayılırlar. Niyete gelince: O gün daha önceden oruç tutmayı itiyad edindiği güne tesadüf ederse, nafileye niyet etmek ve kalbine "Eğer ramazan ise, farz oruç olsun" diye getirmemektir. Miracü'd Diraye'de de böyle zikredilmiştir.)
(42) Molla Hüsrev - A.g.e. C: 1, Sh: 199, Şeyh Nizamüddin ve heyet - A.g.e. C: 1, Sh: 200. İmam-ı Merginani - A.g.e. C: 1, Sh: 120.
Mükellef'in; "şüpheli olan günde (Yevm-i Şek'te)" niyyeti önemlidir. Eğer şüpheli günde: "Bugün ramazan ayı'nın ilk günü ise "Farz'a", Şaban ayının son günü ise "Nafile" oruca, niyyet ettim" diyerek, muallak bir niyyetle oruç tutarsa bu mekruh olur.(39) Ancak o günün şaban ayından olduğu anlaşılırsa, tuttuğu oruç nafile olur. Ramazan ayı'nın ilk günü ise; "Farz" olarak caizdir. Şayed mükellef; şüpheli olan günde nafile oruca niyyet etmişse, bunda bir beis yoktur. Nitekim İbn-i Hümam; Resûl-i Ekrem (sav)'in: Ramazan ayını öncesinden bir gün veya iki gün oruç tutarak karşılamayınız" Hadis-i Şerifi ile murad; farz olan oruç'la öne geçmektedir. Zira farz olan ibadetler, vakitleri girmeden önce edâ edilmezler. Kaldı ki mükellefin tutmakta olduğu bir oruca tesadüf etmişse oruç bi'l icma efdaldir. Kaldı ki, nafile oruç'ta nehyedilmemiştir. Yine her ayın sonundan üç gün veya daha fazla nafile orucu edâ ediyorsa (Yâni bu mükellefin âdeti ise) tutması efdaldir"(40) hükmünü beyan etmektedir. Dikkat edilirse; mükellefin niyyeti kat'i olursa kerahat ortadan kalkar. Nitekim Molla Hüsrev: "Eğer şüpheli olan gün (Yevm-i Şek); mükellefin mutad olarak tuttuğu oruca tesadüf ederse, tutması mendub olur. Yâni oruçlunun sünnet olarak tuttuğu; Cum'a, Perşembe veya Pazartesi günü orucu, şüpheli olan güne rastlarsa; mendub olur. Şüpheli olan günde, ilim sahipleri (Havas) oruçlu olur. Yani müfti ve Kadı gibi ileri gelenler, itiyat yolunu tutarak şüpheli olan günde oruçlu olurlar. Nehiyden uzak kalmak için; ilim sahibi olmayanlar da zevalden sonra iftar ederler"(41) buyurmaktadır..
Şüpheli olan günde (Yevm-i Şek'te) Mükellef; "Eğer yarın Ramazan ayının ilk günü ise oruç'a niyyet ediyorum, değilse "Niyyet" etmiyorum" derse bu sahih olmaz. Çünkü kat'i azim bulunmadığı için; niyyet de bulunmamış olur.(42).
DİPNOT:
(37) Molla Hüsrev - Dürerû'l Hükkam fi şerhû Gureri'l Ahkam - İst: 1307 C: 1, Sh: 198. Ayrıca İbn-i Hümam - Fethû'l Kadir - Beyrut : 1315 D. Sadr Mtb. C: 2, Sh: 53-55 (Bu Hadis-i Şerif İbn-i Abbas (ra)'dan rivayet olunmuştur. Ayrıca Ebû Hureyre (ra)'den rivayet edilen Hadis-i Şerif vardır. Bunun için Bakınız/Sahih-i Buhari Muhtasarı, Tecrid-i Sarih Tercemesi ve Şerhi - Ankara : 1974, C: 6, Sh: 262, Had. No: 909.
(38) İmam-ı Merginani -A.g.e., C: 1, Sh: 119.
(39) Şeyh Nizamüddin ve heyet - El Feteva-ı Hindiyye - Beyrut: 1400, C: 1, Sh: 200.
(40) İbn-i Hümam - Fethû'l Kadir - Beyrut : 1315 D. Sadr Mtb. C: 2, Sh: 56.
(41) Molla Hüsrev - Dürerû'l Hükkam fi şerhû Gureri'l Ahkam - İst: 1307 C: 1, Sh: 198-199. Ayrıca Şeyh Nizamüddin ve heyet - A.g.e. C: 1, Sh: 201 (Burada "Avam" ve "Havas" şu şekilde beyan buyuruluyor: "Havas şüpheli günlerle ilgili niyetleri bilen kimseler demektir.Bunu bilmeyenler ise avam sayılırlar. Niyete gelince: O gün daha önceden oruç tutmayı itiyad edindiği güne tesadüf ederse, nafileye niyet etmek ve kalbine "Eğer ramazan ise, farz oruç olsun" diye getirmemektir. Miracü'd Diraye'de de böyle zikredilmiştir.)
(42) Molla Hüsrev - A.g.e. C: 1, Sh: 199, Şeyh Nizamüddin ve heyet - A.g.e. C: 1, Sh: 200. İmam-ı Merginani - A.g.e. C: 1, Sh: 120.